Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) Hazırlanması

İşyerlerinde çalışanların güvenliği, yalnızca günlük işleyişin değil aynı zamanda yasal yükümlülüklerin de en önemli parçasıdır. Yanıcı, parlayıcı veya patlayıcı özellik taşıyan maddelerin bulunduğu ortamlarda oluşabilecek en büyük risklerden biri patlamadır. Bu tür risklerin önüne geçebilmek için işverenlerin hazırlamak zorunda olduğu resmi belge ise Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD)’dır.

29/12/2012 tarih ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği ile birlikte, Patlamadan Korunma Dokümanı işyerleri için yasal bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu belge, yalnızca bir prosedür değil; aynı zamanda işyerinde oluşabilecek patlayıcı atmosferin nedenlerini tespit eden, gerekli önlemleri ortaya koyan ve iş sağlığı güvenliği açısından yol gösterici bir rehberdir.

Patlamadan Korunma Dokümanı sayesinde;

• Çalışanların maruz kalabileceği patlama riskleri minimize edilir.

• İşveren, hem yasal yükümlülüklerini yerine getirir hem de olası cezai yaptırımlardan korunur.

• İşyerinde sürdürülebilir güvenlik kültürü oluşturulur.

Hizmet almak için tıklayın

Patlamadan Korunma Dokümanı Nedir?

Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD), işyerlerinde yanıcı, parlayıcı veya patlayıcı özellik taşıyan maddelerin bulunması halinde hazırlanması zorunlu olan resmi bir belgedir. Bu belge, işyerinde patlama riski oluşturabilecek tüm koşulları analiz ederek gerekli önlemleri ortaya koyar.

PKD yalnızca “patlamaya karşı alınacak önlemler” değildir. Aynı zamanda:

• Patlayıcı atmosferin nedenlerini tespit eder,

• Riskleri analiz eder ve sınıflandırır,

• Çalışanların güvenli çalışabilmesi için alınması gereken teknik ve organizasyonel tedbirleri belirler,

• İşverenin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar.

Özellikle, yanıcı sıvıların depolandığı veya üretim sırasında yanıcı tozların ortaya çıktığı işletmeler için PKD hazırlamak hayati öneme sahiptir. Bu belge, hem çalışan güvenliğinin hem de işyerinin devamlılığının en güçlü güvencelerinden biridir.

Hangi İşyerlerinde Patlamadan Korunma Dokümanı Zorunludur?

Patlamadan Korunma Dokümanı, yalnızca kimya fabrikalarıyla sınırlı değildir. Yanıcı, parlayıcı veya patlayıcı maddelerin bulunduğu her işyerinde hazırlanması zorunludur. Bu kapsam, oldukça geniştir ve birçok sektörü içine alır.

PKD hazırlanması gereken işyerlerine örnekler:

• Akaryakıt istasyonları (benzin, LPG, doğal gaz depolama ve dolum alanları)

• Kimya ve ilaç fabrikaları (yanıcı sıvı, gaz veya buhar kullanılan tesisler)

• Gıda üretim tesisleri (özellikle un, şeker ve toz kaynaklı patlayıcı ortam oluşabilecek alanlar)

• Boyahaneler ve vernik atölyeleri (uçucu solventlerin bulunduğu işyerleri)

• Marangozhaneler ve mobilya üretim tesisleri (ahşap tozlarının patlayıcı atmosfer oluşturabileceği ortamlar)

• Metal işleme ve döküm tesisleri (tozlu veya gazlı üretim süreçleri)

• Tekstil ve deri sanayi (kimyasal çözücülerin kullanıldığı alanlar)

Kısacası; yanıcı madde bulunan, bu maddelerin depolandığı, işlendiği veya açığa çıktığı tüm işyerlerinde PKD hazırlanması zorunludur.

Yanıcı Madde ve Patlayıcı Atmosfer Tanımları

Patlamadan Korunma Dokümanı’nı doğru şekilde hazırlayabilmek için öncelikle temel kavramların net olarak anlaşılması gerekir.

Yanıcı Madde Nedir?

Özelliklerinden veya kullanım biçiminden dolayı alev alma potansiyeli taşıyan her madde, yanıcı madde olarak tanımlanır. Bu maddeler:

• Gazlar: Doğal gaz, propan, asetilen vb.

• Sıvılar: Benzin, tiner, alkol, solventler.

• Tozlar: Un, şeker, kömür, metal tozları, talaş.

Yanıcı maddeler, belirli sıcaklık, basınç veya kıvılcım gibi bir tetikleyici faktörle patlama riski oluşturur.

Patlayıcı Atmosfer Nedir?

Bir ortamda yanıcı gaz, buhar, sis veya tozun havada belirli bir yoğunluğa ulaşarak alev alma ihtimali oluşturması durumuna patlayıcı atmosfer denir.

Örnekler:

• Boya atölyelerinde solvent buharlarının birikmesi,

• Un fabrikalarında ince un tozlarının havada asılı kalması,

• Akaryakıt istasyonlarında LPG veya benzin buharlarının yoğunlaşması.

Bu nedenle, işyerlerinde patlayıcı atmosferin oluşma ihtimali olan tüm alanlar PKD kapsamında değerlendirilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.

Patlamadan Korunma Dokümanı Hazırlama Süreci

Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanırken yalnızca bir rapor oluşturulmaz; aynı zamanda işyerinde patlayıcı atmosfer oluşumunu önlemeye yönelik tüm adımlar planlanır. Bu süreç, teknik bilgi, saha incelemesi ve mevzuata uygunluk gerektirir.

Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlama süreci şu adımlardan oluşur:

1. Risk Analizi ve Tehlikelerin Belirlenmesi

• İşyerinde kullanılan tüm yanıcı ve patlayıcı maddelerin tespiti,

• Çalışma koşullarının gözden geçirilmesi,

• Patlamaya yol açabilecek kaynakların (ateşleme, kıvılcım, sıcak yüzey vb.) belirlenmesi.

2. Patlayıcı Ortam Bölgelerinin Sınıflandırılması

• Zone 0: Sürekli veya uzun süre patlayıcı atmosferin bulunduğu ortamlar.

• Zone 1: Normal çalışma sırasında zaman zaman patlayıcı atmosfer oluşabilen alanlar.

• Zone 2: Normal şartlarda patlayıcı atmosferin oluşmadığı ancak oluşsa bile kısa süreli olabileceği bölgeler.

• Zone 20, 21, 22: Yanıcı tozların bulunduğu ortamlar için yapılan bölge sınıflandırmaları.

3. Teknik ve Organizasyonel Önlemlerin Planlanması

• Patlamayı önleyici ekipman ve sistemlerin belirlenmesi,

• Acil durum prosedürlerinin hazırlanması,

• Çalışanlara yönelik eğitim ve bilgilendirme planlarının oluşturulması.

4. Belgenin Hazırlanması ve Uygulamaya Alınması

• Hazırlanan PKD işveren tarafından onaylanır.

• İşyerinde alınacak tedbirler uygulanır.

• Çalışanlara gerekli eğitimler verilir.

5. Periyodik Güncelleme

Patlamadan Korunma Dokümanı canlı bir dokümandır. İşyerinde süreçler değiştiğinde, yeni kimyasallar kullanılmaya başlandığında veya ekipmanlar yenilendiğinde mutlaka güncellenmelidir.

Zone 0, 1, 2 Açıklamaları hakkında detaylı bilgi için tıklayın.

Patlamadan Korunma Dokümanı Mevzuat Dayanakları

Patlamadan Korunma Dokümanı, yalnızca iş güvenliği açısından değil, aynı zamanda yasal bir yükümlülük olarak da işverenlerin sorumluluğundadır. Türkiye’de bu belgeyi zorunlu kılan düzenlemeler açık şekilde belirtilmiştir.

Temel mevzuat dayanakları şunlardır:

1. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşverenlerin, çalışanların güvenliğini sağlamak için gerekli her türlü önlemi almasını zorunlu kılar. Patlamadan Korunma Dokümanı da bu kanunun kapsamına giren resmi bir yükümlülüktür.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği (29/12/2012 – 28512 RG)

İşyerlerinde risklerin sistematik olarak değerlendirilmesini zorunlu tutar. Bu yönetmelik kapsamında, patlama riski içeren işyerlerinde PKD hazırlanması gerektiği vurgulanır.

3. Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

Patlayıcı atmosferin oluşabileceği işyerlerinde alınması gereken önlemleri ve işverenin sorumluluklarını ayrıntılı şekilde düzenler.

Bu mevzuatlara göre, Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlamayan işverenler ciddi idari yaptırımlarla karşı karşıya kalır.

Patlamadan Korunma Dokümanı Hazırlamamanın Cezaları

Patlamadan Korunma Dokümanı, işverenler için yalnızca bir tavsiye değil, yasal zorunluluktur. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda hem işveren hem de işletme ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalır.

1. İdari Para Cezaları

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre, PKD hazırlamayan işverenlere her bir ihlal için binlerce lira tutarında idari para cezası uygulanabilir. Bu cezalar her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.

2. İşin Durdurulması

Eğer işyerinde patlama riski yüksekse ve gerekli önlemler alınmamışsa, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işin durdurulmasına karar verebilir. Bu durum, işletme faaliyetlerini tamamen sekteye uğratır.

3. Hukuki ve Cezai Sorumluluk

Bir patlama meydana gelmesi halinde, PKD’nin bulunmaması veya eksik hazırlanması işverenin doğrudan hukuki ve cezai sorumluluğu doğurur. Bu durumda işveren hem maddi tazminat hem de hapis cezası ile karşı karşıya kalabilir.

Özetle: Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlamamak, işveren için hem mali hem hukuki büyük riskler doğurur.

Yöntem Akademi ile Profesyonel Patlamadan Korunma Dokümanı Hizmetleri

Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması, yalnızca standart bir rapor değil; işyerine özel, mevzuata ve uluslararası standartlara %100 uyumlu, teknik analizlere dayalı profesyonel bir çalışmadır. Yöntem Akademi, bu alandaki uzman kadrosuyla işverenlere kapsamlı bir hizmet sunar.

PKD Hazırlama Çalışmalarımızda İzlediğimiz Süreç

• MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formları) incelemesi: İşletmenizde kullanılan tüm kimyasallar üzerinden detaylı veri topluyoruz.

• Patlama risk analizi: EN 60079-01 ve EN 60079-02 standartlarına göre riskleri belirliyor, tehlikeli alanlarla ilgili hesaplama ve sınıflandırma yapıyoruz.

• Bölge haritaları: Yapılan hesaplamaların sonucunu görselleştirerek tehlikeli bölgelerin net şekilde anlaşılmasını sağlıyoruz.

• Proses şartlarının değerlendirilmesi: Çalışma koşullarına uygun olarak, tehlikeli alanlarda gerekli asgari gereklilikleri belirliyoruz.

• Cihaz ve çalışma alanı uygunluk kontrolü: Kullanılan cihazların ve ekipmanların standartlara uygunluğunu inceliyor, alınması gereken önlemleri raporluyoruz.

• Önleyici çözümler: Havalandırma koşullarının düzenlenmesi, patlamanın etkisinin azaltılması ve patlayıcı atmosfer oluşumunun önlenmesi konusunda yol gösteriyoruz.

Hangi Mevzuat ve Standartlara Göre Çalışıyoruz?

PKD hazırlama çalışmalarımızda hem ulusal hem de uluslararası düzenlemeleri esas alıyoruz:

• Tehlikeli Bölge Sınıflamaları, Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmelik’e uygun olarak yapılmaktadır.

• TS EN 60079-10-1:2021: Tehlikeli Bölgelerin Sınıflandırılması – Patlayıcı Gaz Atmosferler.

• TS EN 60079-10-2 (2015): Combustible Dust Atmospheres – Yanıcı Toz Ortamlarının Sınıflandırılması.

• TS EN 1127-1: Patlayıcı Ortamlar – Patlamayı Önleme ve Korunma – Temel Kavramlar ve Metodoloji.

• TS EN 60079-0: Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Elektrikli Cihazlar – Genel Özellikler.

• Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik: Kolay alevlenir madde depolarındaki tehlikeli bölge sınıflamaları için.

• NFPA, EI 15 vb. uluslararası standartlar: İlgili standartların yetersiz kaldığı durumlarda referans alınmaktadır.

• Non-Binding Guide to Good Practice (1999/92/EC): Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi uygulama rehberi.

Çalışmaya Dahil Edilen Alanlar

• Akü istasyonları

• Yakıt tankları

• Doğalgaz kazan daireleri

• Tesis projeleri üzerinde tehlikeli bölge sınıflandırmaları

Hazırlanan doküman, yalnızca mevzuata uyumlu bir rapor değil; aynı zamanda işletmenizin tüm patlama risklerini kapsayan, görsel bölge haritaları ile desteklenmiş ve denetime hazır profesyonel bir dosyadır. Ayrıca, dokümanı hazırlayan uzmanların ÇSGB, meslek odaları veya IECEx gibi kurumlarca alınmış eğitim ve yetkinlik belgeleri rapora eklenir.

Siz de işletmenizde Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlatarak hem çalışanlarınızı koruyabilir hem de olası cezai yaptırımlardan kaçınabilirsiniz.

Yöntem Akademi uzmanlarıyla iletişime geçin, işyeriniz için mevzuata %100 uyumlu ve profesyonel PKD hizmeti alın.

Sıkça Sorulan Sorular

Patlamadan Korunma Dokümanı hangi işyerlerinde zorunludur?

Yanıcı, parlayıcı veya patlayıcı maddelerin bulunduğu tüm işyerlerinde zorunludur. Akaryakıt istasyonları, kimya tesisleri, gıda üretim alanları (ör. un fabrikaları), boyahaneler ve marangozhaneler buna dahildir.

Patlamadan Korunma Dokümanı kimler tarafından hazırlanabilir?

PKD, iş sağlığı ve güvenliği uzmanları, mühendisler ve bu konuda yetkin profesyoneller tarafından mevzuata uygun şekilde hazırlanmalıdır. Yöntem Akademi bu konuda yetkin bir ekibe sahiptir.

Patlamadan Korunma Dokümanı ne sıklıkla güncellenmelidir?

İşyerinde üretim süreçleri değiştiğinde, yeni kimyasallar kullanılmaya başlandığında, ekipmanlar yenilendiğinde veya mevzuat değişikliklerinde mutlaka güncellenmelidir.

Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanmazsa ne olur?

İdari para cezaları, işin durdurulması ve olası kazalarda hukuki-cezai sorumluluk doğar.

Yöntem Akademi bu süreçte nasıl destek olur?

Yöntem Akademi, işyerine özel risk analizi yapar, mevzuata %100 uyumlu dokümanı hazırlar ve periyodik güncellemelerle işyerinizi her zaman denetime hazır hale getirir.

Hizmet Talep Formu için Tıklayınız.