Periyodik Muayene ve Kontroller

İş yerlerinde kullanılan makine, ekipman ve tesisatlar çalışanların güvenliği açısından kritik bir role sahiptir. Bu ekipmanların düzenli olarak kontrol edilmemesi, küçük arızaların büyük iş kazalarına dönüşmesine sebep olabilir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre işverenler, kullandırdıkları tüm iş ekipmanlarının periyodik muayene ve kontrollerini yaptırmakla yükümlüdür.

Periyodik kontroller sonucunda ekipmanlar “uygundur” ibaresi alırsa kullanılmaya devam edilebilir. Ancak uygunsuz bulunan hiçbir iş ekipmanı çalıştırılamaz. Bu süreç, hem çalışanların sağlığını korumak hem de iş kazalarının önüne geçmek için zorunlu bir adımdır.

Eksik veya yapılmayan kontroller sonucunda doğacak iş kazalarından işverenler doğrudan sorumlu tutulur. Bu nedenle periyodik kontroller sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda işyerinde güvenli ve sürdürülebilir bir çalışma ortamının sağlanması için vazgeçilmezdir.

Periyodik kontrollerin iş kazalarını nasıl önlediğini öğrenmek için blog yazımızı okuyun

Periyodik Kontrol Nedir?

Periyodik kontrol, iş yerlerinde kullanılan her türlü iş ekipmanının belirli aralıklarla test edilmesi, muayene edilmesi ve güvenlik açısından uygunluğunun raporlanması işlemidir. Bu kontrollerin amacı, iş ekipmanlarının sağlıklı ve güvenli bir şekilde çalışıp çalışmadığını tespit etmektir.

“İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında, iş yerlerinde kullanılan bütün iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri yapılmalıdır. Kontrolleri yapılmayan hiçbir ekipmanın çalıştırılmasına izin verilmez.

Periyodik muayene sonucunda ekipmanlarda herhangi bir arıza tespit edilmezse, “uygundur” ibaresi ile kullanıma devam edilir. Ancak uygunsuz bulunan iş ekipmanları mutlaka durdurulmalı ve gerekli bakım-onarım işlemleri yapılmadan tekrar kullanılmamalıdır.

Bu uygulama, yalnızca yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda iş kazalarını önleyen, çalışanların can güvenliğini koruyan ve işverenin sorumluluğunu yerine getirmesini sağlayan en önemli iş güvenliği adımlarından biridir.

Periyodik Kontrolün Yasal Dayanağı

Periyodik kontrol uygulamalarının temelini, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” oluşturur. Bu yönetmelik, işverenlerin sorumluluklarını, kontrol sürelerini ve hangi ekipmanların periyodik muayeneye tabi olduğunu ayrıntılı şekilde belirtir.

Yönetmelikte açıkça ifade edildiği üzere:

• İşverenler, iş yerinde kullanılan tüm iş ekipmanlarının güvenli ve sağlam olmasını sağlamak zorundadır.

• İş ekipmanlarının belirlenen azami sürelerde periyodik kontrolü yapılmalı, bu kontroller belgelenmelidir.

• Kontrol edilmeyen veya uygunsuz raporlanan iş ekipmanlarının çalıştırılması yasaktır.

Ayrıca, periyodik muayenelerin doğru şekilde yapılmaması halinde meydana gelebilecek iş kazalarından işveren doğrudan sorumlu tutulur. Bu nedenle yönetmelikte belirtilen kuralların hem çalışan güvenliği hem de işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından titizlikle uygulanması gerekir.

Periyodik kontrolün yasal dayanağı, yalnızca bir mevzuat zorunluluğu değil, aynı zamanda işyerlerinde sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması için de önemli bir adımdır.

Periyodik Kontrole Tabi İş Ekipmanları

“İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında, iş yerlerinde kullanılan pek çok ekipman periyodik kontrole tabidir. Her ekipman için kontrol süreleri ve kriterleri belirlenmiştir. Aşağıda bu ekipman grupları detaylandırılmıştır:

4.1. Basınçlı Kap ve Tesisatlar

Basınç altında çalışan ekipmanlar, patlama ve gaz sızıntısı gibi yüksek riskler barındırır. Bu nedenle periyodik kontrolleri hayati öneme sahiptir.

• Buhar kazanları

• Kalorifer kazanları

• Taşınabilir gaz tüpleri

• Taşınabilir asetilen tüpleri

• Basınçlı hava tankları

4.2. Kaldırma ve İletme Ekipmanları

Ağır yüklerin taşınmasında kullanılan ekipmanlarda meydana gelebilecek bir arıza, ciddi iş kazalarına yol açabilir.

• Kaldırma ve/veya iletme araçları (vinç, forklift, mobil vinç vb.)

• Asansörler (insan ve yük taşıyan)

• Yürüyen merdivenler ve yürüyen bantlar

4.3. Yapı İskeleleri

İnşaat sektöründe kullanılan iskeleler, işçilerin güvenliği açısından periyodik olarak kontrol edilmek zorundadır.

• Dikey ve yatay taşıyıcıların sağlamlığı

• Bağlantı noktalarının güvenliği

• Platformların dayanıklılığı

4.4. Elektrik ve Yangın Tesisatları

Elektrik tesisatlarında yaşanabilecek bir sorun, hem yangın riskine hem de elektrik çarpmasına neden olabilir.

• Elektrik tesisatı ve topraklama tesisatı

• Paratoner sistemleri

• Akümülatör ve transformatörler

• Yangın tesisatı, hortumlar, motopomplar, boru tesisatları

• Yangın söndürme cihazları

4.5. Havalandırma, Klima ve Tezgahlar

Çalışma ortamının güvenliği ve konforu için bu sistemler de kontrol edilmelidir.

• Havalandırma tesisatı

• Klima sistemleri

• Endüstriyel tezgahlar

Periyodik Kontrol Nasıl Yapılır?

Periyodik kontrol süreci, ekipmanların güvenliğini ve uygunluğunu sağlamak için dikkatle uygulanması gereken bir dizi adımdan oluşur. Yanlış ya da eksik yapılan kontroller, hem çalışan sağlığını hem de iş güvenliğini tehlikeye atabilir.

1. Kontrol Öncesi Hazırlık

• Kontrol edilecek iş ekipmanı mutlaka durdurulmalı ve izole edilmelidir.

• Enerji kaynakları kapatılmalı, hareketli parçalar sabitlenmelidir.

• Çalışanların güvenliği için çevre alan güvenliği alınmalıdır.

2. Üretici Talimatlarının İncelenmesi

• Çoğu iş ekipmanının kullanım kılavuzunda, periyodik kontrollerin hangi yöntemlerle yapılması gerektiği belirtilir.

• Kontroller, uluslararası standartlara ve üretici tavsiyelerine uygun yapılmalıdır.

3. Fiziksel ve Teknik Muayene

• Ekipman üzerinde görsel inceleme yapılır.

• Basınç, yük taşıma kapasitesi, elektriksel ölçümler gibi teknik testler gerçekleştirilir.

• Güvenlik sistemleri (frenler, acil durdurma butonları, koruyucu kapaklar vb.) kontrol edilir.

4. Test ve Raporlama

• Yapılan muayene ve testler sonucunda ekipmanın durumu belgelenir.

• Ekipman uygun bulunursa “uygundur” ibaresi alır ve kullanılmaya devam edilir.

• Arıza veya uygunsuzluk tespit edilirse, ekipman derhal durdurulur ve gerekli bakım-onarım yapılmadan tekrar kullanılmaz.

5. Belgelerin Saklanması

• Tüm periyodik kontrol raporları işyerinde saklanmalı ve gerektiğinde denetim birimlerine sunulmalıdır.

• Raporların üzerinde kontrolü yapan kişinin imzası, yetkinliği ve tarih bilgisi bulunmalıdır.

Periyodik Kontrol Kimler Tarafından Yapılır?

Periyodik kontroller, sıradan bir gözle inceleme ile yapılabilecek işlemler değildir. Kontrolü yapacak kişilerin, yönetmelikte belirtilen yetkinliklere ve teknik bilgiye sahip olması zorunludur.

Yetkin Kişiler Kimlerdir?

• Makine mühendisleri, elektrik mühendisleri, teknik öğretmenler veya teknikerler, ilgili alanda eğitim ve deneyime sahip olmaları halinde periyodik kontrol yapabilir.

• Kontrolü gerçekleştiren kişinin bağımsız, tarafsız ve akredite olması gerekir.

• “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kontrol yapacak kişilerin sahip olması gereken nitelikleri açıkça tanımlar.

Periyodik Kontrol Firmaları

• İşverenler, periyodik kontrolleri genellikle akredite olmuş uzman firmalara yaptırır.

• Bu firmalar, kontrol edilen ekipmanla ilgili tüm testleri, raporlamaları ve uygunluk belgelerini düzenler.

Yöntem OSGB Akademi’nin Rolü

Yöntem OSGB Akademi bünyesinde görev yapan iş güvenliği uzmanları ve mühendisler, iş yerinizin çalışma düzenini aksatmadan, iş ekipmanlarının periyodik kontrollerini profesyonel şekilde gerçekleştirir.

• Tüm testler, ilgili yönetmelik ve standartlara göre yapılır.

• Kontroller sonunda hazırlanan raporlar, denetimlere uygun olacak şekilde işverene teslim edilir.

Bu sayede işverenler hem yasal yükümlülüklerini yerine getirir hem de çalışanların güvenliğini sağlamış olur.

Periyodik Kontrolün Eksik Yapılması Halinde Doğabilecek Sonuçlar

Periyodik kontrollerin düzenli ve eksiksiz yapılması, iş sağlığı ve güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Aksi halde hem çalışanlar hem de işveren için ciddi sonuçlar ortaya çıkabilir.

1. İş Kazaları ve Yaralanmalar

• Eksik ya da hiç yapılmayan kontroller, ekipmanların gizli arızalarının fark edilmemesine neden olur.

• Bu durum, özellikle basınçlı kaplarda patlamalara, kaldırma ekipmanlarında yük düşmelerine ve elektrik tesisatında yangınlara yol açabilir.

• Sonuç olarak çalışanların ciddi şekilde yaralanması veya hayatını kaybetmesi söz konusu olabilir.

2. İşverenin Hukuki Sorumluluğu

• Mevzuata göre, periyodik kontrollerin yapılmamasından doğacak iş kazalarından işveren doğrudan sorumlu tutulur.

• İşveren hakkında cezai yaptırımlar, tazminatlar ve yüksek para cezaları uygulanabilir.

3. İşin Durdurulması ve Maddi Kayıplar

• Denetimlerde uygunsuzluk tespit edilirse iş ekipmanlarının kullanımı yasaklanır.

• İşin geçici olarak durdurulması üretim kayıplarına ve ciddi ekonomik zararlara yol açar.

4. Çalışan Sağlığı ve Motivasyonu

• Güvensiz ekipmanlarla çalışan işçiler sürekli risk altında olduklarını düşünür.

• Bu durum, çalışanların motivasyonunu ve verimliliğini düşürür, işten ayrılma oranlarını artırır.

5. İtibar Kaybı

• İş kazaları ve mevzuata aykırılıklar, işverenin sektör içindeki güvenilirliğini zedeler.

• İş sağlığı ve güvenliği konusuna önem vermeyen firmalar, müşteri ve iş ortakları tarafından tercih edilmez hale gelebilir.

Periyodik Kontrol Yönetmeliği (Detaylar)

Sektörde genellikle “periyodik kontrol yönetmeliği” olarak bilinen mevzuatın tam adı: “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”’dir.

Bu yönetmelik, iş ekipmanlarının güvenli şekilde kullanılabilmesi için işverenlerin ve yetkili kişilerin uyması gereken tüm kuralları içerir.

Yönetmeliğin Kapsamı

• İş yerlerinde kullanılan tüm iş ekipmanlarının güvenli şekilde çalıştırılması için uygulanacak esaslar belirlenir.

• Hangi ekipmanların periyodik kontrole tabi olduğu açıkça tanımlanır.

• Kontrollerin azami süreleri ve hangi standartlara göre yapılacağı belirtilir.

Periyodik Kontrol Süreleri

Yönetmelikte, bazı iş ekipmanları için azami kontrol süreleri şöyle özetlenmiştir:

• Basınçlı kaplar ve kazanlar → En fazla 1 yıl

• Kaldırma ve iletme ekipmanları → En fazla 1 yıl

• Asansörler → En fazla 1 yıl

• Elektrik tesisatı ve topraklama → En fazla 1 yıl

• Yangın söndürme cihazları → En fazla 1 yıl

• Yapı iskeleleri → Kullanıma başlamadan önce ve her değişiklikten sonra

Not: İşin niteliğine göre bazı ekipmanlarda kontrol süreleri daha kısa olabilir.

Yönetmeliğe Göre İşverenin Yükümlülükleri

• Periyodik kontrolleri yaptırmak ve belgelerini saklamak.

• Uygunsuz bulunan ekipmanları derhal durdurmak.

• Kontrolleri, yetkin kişiler aracılığıyla yaptırmak.

Resmi Kaynaklar ve Danışmanlık

Yönetmelik hakkında detaylı bilgiye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın resmi web sitesinden ulaşılabilir. Ayrıca profesyonel destek almak isteyen işverenler, Yöntem OSGB Akademi uzmanlarından danışmanlık alarak süreci güvenli şekilde yürütebilir.

Periyodik kontrol ve muayeneler, yalnızca yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda iş kazalarının önlenmesi, çalışanların sağlığının korunması ve iş verimliliğinin artırılması için vazgeçilmez bir süreçtir. Düzenli olarak yapılan kontroller sayesinde işverenler, hem çalışan güvenliğini sağlar hem de hukuki sorumluluklarını yerine getirir.

Unutulmamalıdır ki, uygunluk raporu bulunmayan hiçbir ekipman çalıştırılamaz. Eksik ya da yapılmayan periyodik kontroller, ciddi iş kazalarına, üretim kayıplarına ve yüksek maliyetlere yol açar.

Bu nedenle profesyonel destek almak, sürecin doğru ve eksiksiz yürütülmesi açısından büyük önem taşır.

Yöntem OSGB Akademi, alanında uzman mühendis ve iş güvenliği profesyonelleriyle iş yerinizdeki tüm iş ekipmanlarının periyodik kontrollerini yönetmeliklere uygun şekilde gerçekleştirir.

Daha fazla bilgi almak veya periyodik kontrol hizmeti için hemen bizimle iletişime geçin.

Sıkça Sorulan Sorular

Periyodik kontrol nedir?

Periyodik kontrol, iş yerlerinde kullanılan ekipmanların güvenliğini sağlamak amacıyla belirli aralıklarla yapılan test, muayene ve raporlama sürecidir. Yönetmeliğe göre bu kontroller yapılmadan hiçbir iş ekipmanı çalıştırılamaz.

Periyodik kontrol hangi ekipmanları kapsar?

Basınçlı kaplar, kazanlar, gaz tüpleri, kaldırma ve iletme ekipmanları, asansörler, elektrik tesisatı, topraklama, yangın tesisatı, yangın söndürme cihazları, havalandırma sistemleri ve yapı iskeleleri periyodik kontrole tabidir.

Periyodik kontrol ne sıklıkla yapılır?

Genellikle periyodik kontrol süresi 1 yıldır. Ancak ekipmanın kullanım yoğunluğuna, risk derecesine veya yönetmelikte belirtilen özel durumlara göre bu süre daha kısa olabilir.

Periyodik kontrolü kimler yapabilir?

Kontroller, yönetmelikte belirtilen yetkinliğe sahip mühendisler, teknikerler veya akredite olmuş firmalar tarafından yapılabilir. Kontrolü gerçekleştiren kişinin bağımsız ve tarafsız olması zorunludur.

Periyodik kontrol yapılmazsa ne olur?

Kontrol edilmeyen ekipmanların kullanımı yasaktır. Eksik veya hiç yapılmayan kontroller sonucunda meydana gelen iş kazalarından işveren doğrudan sorumlu tutulur ve hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.

Hizmet Talep Formu için Tıklayınız.